طراحی و محوطه سازی باغ ویلا سنتی

برای شروع بررسی در مورد طراحی و محوطه سازی باغ ویلا سنتی و مدرن، بهتر است ابتدا به تعریف چند اصطلاح مهم معماری در این زمینه بپردازیم.

ویلا به بنایی گفته می شود که اکثرا در مناطق ییلاقی و در میان باغ و یا حیاط های بزرگ ساخته می شود به نحوی که از هر چهار سمت خود نورگیر باشد. از نظر معماری دو نوع طراحی برای ساخت ویلا وجود دارد، طراحی مدرن و کلاسیک. در طراحی مدرن معمولا از خطوط صاف، اشکال هندسی ساده مثل مربع و مستطیل و متریال سبک و تک رنگ مثل چوب، سنگ، بتن و شیشه استفاده می شود.

اما در طراحی ویلاهای سنتی یا کلاسیک یا به طور عامه تر  طراحی های سنتی، از اشکال هندسی پیچیده که دارای خطوط منحنی و چند ضلعی هستند، برای انتقال مفاهیم خاصی استفاده می شود. طراحی‌ها به صورت متقارن هستند و الگو‌های هنری متفاوتی مثل الگوی اقلیمی در نقش و رنگ ها استفاده می شود. طراحی‌ها دارای پیش زمینه تاریخی و سنتی هستند که روایتگر داستان های کهن و نحوه زندگی مردمان قدیمی هر منطقه می باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده، ساختمان ساخته شده در هر منطقه، نمادی از طبیعت آن است. چرا که از مصالح طبیعی اطراف برای ساخت آن استفاده می‌شده است. از طرف دیگر کاملا متناسب با اقلیم آب و هوایی بنا ساخته می شده تا در برابر شرایط سخت و بحران های طبیعی، مقاومت لازم را داشته باشد. همچنین طراحی قسمت های مختلف خانه به گونه ای انجام می گرفته تا در صورت وجود منظره های طبیعی در اطراف، چشم انداز بیشتری رو به این مناظر ایجاد شود.

انتخاب نوع طراحی و محوطه سازی باغ ویلا سنتی

با توجه به فرهنگ ها و اقلیم های طبیعی مختلفی که در کشورمان وجود دارد، معماری های سنتی هر شهر با شهر دیگر متفاوت است، اما وجه مشترک همه آن‌ها در استفاده از مصالح طبیعی مثل سنگ، چوب و گِل است.

این سه عنصر مشترک در تمامی شهر ها به راحتی در دسترس بوده اما روش استفاده آن ها در کنار یکدیگر برای ساخت بنا، با توجه به آب و هوای هر منطقه، متفاوت و منحصر به فرد می باشد. مثلا در مناطق گرمسیری، برای ایجاد خنکی بیشتر، دیوار ها از گِل ساخته می شدند اما در مناطق سردسیری، برای حفظ گرمای داخل خانه، بیشتر دیوار ها از سنگ ساخته شده و از گِل برای اتصال سنگ ها به یکدیگر استفاده شده است.

نکات مهم در طراحی، ساخت و محوطه سازی باغ ویلا سنتی

پس قبل از شروع به طراحی و اجرای باغ ویلای سنتی، بهتر است نکات مربوط به شرایط اقلیمی منطقه رعایت شوند تا علاوه بر ایجاد حس نوستالژیک در فضای سنتی، در شرایط سخت آب وهوایی، نگران آسیب رسیدن به بنای خود نباشیم.

برای طراحی یک باغ ویلای سنتی باید چند قسمت مختلف را در نظر داشته و برای هر کدام بنا بر اصول خاصی، طرح مورد نظر خود را پیاده کنیم. این نکته را هم در نظر داشته باشید که نمای ساختمان باید در عین سادگی، زیبا باشد؛ معماری داخلی نسبت به معماری خارجی با جزئیات بیشتری انجام شود و یک فضای خصوصی نیز در نظر گرفته شود. برای طراحی حیاط و باغ، می توان طبیعت پیرامون را به عنوان الگو درنظر گرفت. مثلا اجرای آبنما، جوی آب، کفسازی و دیوار چینی سنتی قسمت های مهمی هستند که حتما باید اجرا شوند.

مصالح و متریال طراحی و محوطه سازی باغ ویلا سنتی

مسئله مهم دیگر، تهیه مصالح مورد نیاز است. در زمان‌های قدیم با توجه کمتر بودن جمعیت و میزان ساخت و ساز نسبت به امروز و با توجه به نبود امکانات کافی، مصالح را از دل طبیعت تهیه می‌کردند. اما این روز‌ها امکان استفاده از مصالح طبیعی برای ساخت و ساز وجود نداشته و حتی غیر قانونی محسوب می شود.

پس بهتر است از متریال مصنوعی استفاده کرد که کاملا مشابه انواع طبیعی خود هستند و تولید آن ها آسیبی به طبیعت وارد نمی کند. علاوه بر این، با توجه به شرایط تولید مهندسی شده، استقامت و کارایی بیشتری نسبت به مصالح قدیمی دارند.

به عنوان مثال، امکان خورده شدن چوب های طبیعی توسط موریانه و تخریب خانه‌ها در گذشته بسیار زیاد بوده، اما چوب‌های تولید شده به روش‌های مصنوعی، علاوه بر ایجاد استحکام بیشتر در ساختمان، مورد حمله حشرات موذی قرار نمی گیرند.

همین امر در مورد سنگ های استفاده شده نیز صادق است. در حال حاضر، امکان تخریب سنگ‌های طبیعی برای استفاده در پی ساختمان وجود ندارد، همچنین امکان جمع آوری سنگ های بستر رودخانه ها که در نما و دیوار ساختمان به کار گرفته می شدند، وجود ندارد. پس برای حل این مشکل و تهیه سنگ مورد نیاز، بهتر است به کارخانه های تولیدی سنگ رودخانه ای مراجعه کنید تا علاوه بر تهیه سنگ مورد نظر، هیچگونه آسیبی نیز به محیط زیست وارد نکنید.

افشار کمپانی، قدیمی ترین و بزرگترین شرکت تولید سنگ رودخانه ای است که با استفاده از لاشه های سنگ استخراج شده از معادن سنگ طبیعی و مجاز، اقدام به تولید سنگ های رودخانه ای در سایز ها و رنگ های مختلف نموده تا نیاز مشتریان این حوزه را برآورده نماید.

همانطور که پیش تر توضیح داده شد، طراحی باغ ویلا سنتی به بخش های مختلفی تقسیم می شود که در ادامه به صورت جداگانه به معرفی و بررسی هر یک از این بخش ها می پردازیم.

کف سازی و محوطه‌سازی ویلا با سنگ رودخانه

استفاده از سنگ رودخانه‌ای در کفسازی و محوطه سازی، با توجه به گوشه های گرد و سطح صیقلی این نوع سنگ ها، موجهای منحصر بفردی ایجاد می کند که با ایجاد تلالو بیشتر نور خورشید در طول روز و نور های مصنوعی در طی شب، زیبایی تکرار نشدنی را ایجاد می کند. به همین علت، می توان در طراحی باغ ویلا های سنتی، در کنار سنگ فرش‌های صاف و کلاسیک، از سنگ های رودخانه‌ای سفید و قلوه سنگ مشکی نیز استفاده کرد.

اجرای سنگفرش با سنگ رودخانه

در مرحله اول مسیر یا محوطه مورد نظر را مشخص و خط کشی نموده و چند پایه چوبی در فواصل دو تا سه متری در زمین بکارید. ریسمان را دور هر پایه بپیچید تا با استفاده از آن سطح مورد نظر را تراز نمایید.

سپس با استفاده از بیل یا بیلچه، سطح زمین را از هرگونه زباله، گیاه، شن یا مالچ پاکسازی کنید. در صورتی که میخواهید سنگ های رودخانه ای را بصورت پلکانی و تکه تکه روی زمین اجرا کنید، بعد از مشخص نمودن اولین پله در ابتدای مسیر، با توجه به فواصل قدم های خود، محل تکه های بعدی را نیز  مشخص کنید. در انتها، یکبار از مسیر مشخص شده تردد کنید تا کاملا از مناسب بودن اندازه ها مطمئن شوید.

در قسمت بعدی باید با توجه به ضخامت یا ارتفاع سنگ رودخانه ای مورد استفاده، خطوطی در سطح زمین ایجاد کنید تا سنگ ها درون حفره ها قرار گرفته و به راحتی جابجا نشوند. پیشنهاد می شود در صورت تردد روی مسیر، از سنگ های با ضخامت بیشتر از 7 الی 10 سانت استفاده نشود تا علاوه بر سهولت در تردد، ارتفاع سنگ ها باعث زمین خوردن افراد و آسیب رسیدن به آن ها نشود.

حال سنگ های رودخانه ای را در مسیر مورد نظر یا محل های مشخص شده بریزید و با فشار پا یا استفاده از یک غلطک، سنگ ها را به داخل حفره ها هدایت کنید تا در جای خود فیکس شوند.

در مرحله آخر، در صورت تمایل به ثابت ماندن سنگ ها می توانید دور آن ها را بند کشی نمایید. سایر قسمت های خالی مسیر یا محوطه را نیز می توانید با موادی مانند مالچ، ماسه، شن، چمن یا سایر انواع پوشش ها، پر کنید.

برای ایجاد طرح های مختلف در محوطه با استفاده از سنگ رودخانه ای، می توانید با توجه به مفهوم و طراحی کلی فضا، نقشه هایی مثل بته جقه، طرح های اسلیمی و نقش گل را در ابعاد مورد نظر اجرا کنید.

طراحی جوی آب، آب نما و برکه مصنوعی در محوطه باغ ویلا

آب، المان ثابت و روح بخش در طراحی های سنتی است، پس ایجاد مسیری برای عبور آب، آب نما و یا ساخت برکه می تواند قدم بزرگی در راستای سنتی سازی فضا باشد. از آنجایی که کف آبشار‌ها، جوی‌ها، رودخانه ها و برکه های طبیعی با سنگ هایی در سایز ها و رنگ های مختلف پوشیده شده است، برای القای حس طبیعی بودن فضا حتما استفاده از سنگ رودخانه ای در طراحی خود را فراموش نکنید.

رعایت چند نکته در محوطه سازی باغ ویلا

قبل از اجرای برکه و جوی آب و آب نما باید به چند عامل مهم توجه فرمایید تا در انتهای پروژه با پشیمانی یا ضرر مالی ناشی از جابجایی محل اجرا مواجه نشوید.

اولین و ضروری ترین عامل، تعیین آب مورد نیاز است. باید یک منبع ذخیره آب و یک دستگاه پمپاژ و تسویه آب تهیه شود. محل پروژه نیز بهتر است به تاسیسات ذکر شده نزدیک باشد تا از تبخیر آب در مسیر جلوگیری شود.

نکته مهم دیگر در تعیین محل، توجه به میزان تابش خورشید در طول روز است، چرا که گیاهان تزیینی کاشته شده در کنار آب نما، مسیر آب یا برکه، باید میزان مناسبی از نور خورشید را دریافت کنند. توجه به این مورد هم خالی از لطف نیست که بعضی از گیاهان با تابش بیش از حد خورشید خراب می شوند یا حتی ممکن است در صورت نتابیدن آفتاب، آب درون مسیر یا برکه جلبک بزند. پس حتما نقطه ای را انتخاب کنید که به طور میانگین 5 الی 6 ساعت تابش آفتاب را تجربه کند.

نکته بعدی چگونگی دسترسی به داخل برکه و مسیر عبور آب است. باید پروژه در جایی اجرا شود که براحتی بتوان وارد محوطه مورد نظر شد تا در صورت لزوم تعمیرات و یا تمیز کاری انجام شود.

پس از اینکه در مورد محل اجرا مطمئن شدید، می توانید با توجه به بودجه در نظر گرفته شده، برای برکه از دو نوع پیش ساخته و یا حفاری شده استفاده کنید. برای اجرای جوی آب تنها پیشنهاد موجود حفاری است، زیرا استفاده از مصالح پیش ساخته برای اجرای جوی آب کار سخت و پر هزینه‌ای می‌باشد. همچنین بهتر است به جای استفاده از حوض ها، فواره ها و آب نما های پیش ساخته که کارایی و زیبایی خاصی ندارند، برای اجرای آب نما، دیواری با ابعاد دلخواه در محل مورد نظرتان بسازید. در ادامه مقاله به نحوه ی اجرای برکه و جوی آب و آب نما به روش حفاری می پردازیم.

همانند محوطه سازی، ابتدا دور تا دور محل مورد نظر را مشخص کرده و به میزان مورد نظر حفاری می کنیم. بهتر است یک لایه سیمان روی کف برکه، دیواره‌ها و کف جوی آب و سطح آب نما کشیده شود تا از ریزش خاک جلوگیری شود. با توجه به ابعاد سازه ها و لبه های بیرونی محوطه، آستر ژئوتکستایل تهیه کرده و نصب می کنیم.

در قدم بعد باید روی آستر پوشانده شود تا زیبایی بیشتر و جلوه طبیعی تری به چشم بیاید. یکی از پرکاربرد ترین و در عین حال طبیعی ترین پوشش ها، سنگ رودخانه ای صابونی است که به دلیل سطح کاملا صافی که دارند مشکلی در عبور آب ایجاد نمی کنند. برای تزیین لبه های کار را هم می توان با کاشت گیاهان مختلف و قرار دادن قلوه سنگ های رودخانه ای در سایز های پرتقالی، آناناسی و بزرگتر تزیین کرد.

نمای ویلا  و سنگ چین دور حیاط با سنگ رودخانه

برای اجرای نمای ویلا های سنتی و دیوار های اطراف حیاط، بر حسب سلیقه و یا اقلیم محل پروژه به شکل های مختلفی می توان اقدام به اجرا کرد. مثلا در مناطق سردسیر دیواری ضخیم با قلوه سنگ های درشت ساخته می شود تا از نفوذ سرما به داخل بنا جلوگیری شود. در مناطق شمالی کشور و با توجه به میزان بالای رطوبت زمین، معمولا پی دیوار تا نصفه با قلوه سنگ ساخته شده و ادامه دیوار نما، با مصالحی برگرفته از محیط پیرامون، مثل چوب، پوشیده می شود.

برای اجرای نما با سنگ رودخانه ای حتما باید از قلوه سنگ هایی استفاده شود که بدون ترک و شکستگی باشند تا تحت فشار شکسته نشده و از بین نروند. از طرف دیگر، حتما از سنگ هایی استفاده شود که تا حد ممکن سطح صاف و جذب آب بسیار پایین داشته باشند تا در فصول سرد سال و با بارش برف و باران و انجماد آب درون سنگ، متلاشی نشوند.

در روش های سنتی ساخت دیوار برای حیاط، فواصل بین قلوه سنگ ها با ملات هایی متشکل از سیمان و ماسه پر می شدند. اما در روش های مدرن، بجای دیوار کشی می توان از گابیون پیش ساخته استفاده کرد که درون آن با سنگ های رودخانه ای پر می شود. استفاده از این روش، علاوه بر بالا بردن سرعت عمل در اجرا، با تلفیق طراحی سنتی و مدرن، اثری خاص و ماندگار به ارمغان می آورد.